Ish-i Dërguari i Shtëpisë së Bardhë për dialogun Kosovë-Serbi, Richard Grenell, ka treguar në një intervistë se po përgatit një libër ku do të tregojë detaje të pathëna për procesin e dialogut.
Grenell, që u intervista nga The Pavlovic Today, tregoi shumë detaje në këtë bisedë për dialogun, arritjet e tij, vizitën e fundit në Ballkan dhe të tjera.
Për herë të parë, ish-i dërguari i posaçëm presidencial për Serbinë dhe Kosovën, Richard Grenell, zbulon punën e brendshme të Marrëveshjes historike të Normalizimit Ekonomik Serbi-Kosovë.
Grenell ndan detaje të reja rreth administratës së Biden dhe Trump, të cilat ai beson se janë thelbësore për krijimin e politikave amerikane me ndikime të qëndrueshme.
Vështrimi i Richard Grenell për ta çuar Ballkanin Perëndimor përpara dhe më afër SHBA-së është i domosdoshëm. Ish-i dërguari i posaçëm presidencial për bisedimet e paqes në Serbi dhe në Kosovë, Grenell, luajti një rol kyç në mundësimin e Marrëveshjes së Normalizimit Ekonomik Serbi-Kosovë 2020 në Uashington.
“Duke u fokusuar në krijimin e vendeve të punës dhe rritjen ekonomike, të dy vendet ishin në gjendje të arrinin një përparim të madh”, tha Trump në ceremoninë zyrtare në Zyrën Ovale në atë kohë, në prani të anëtarëve të kabinetit të tij, presidentit serb Vuçiq dhe të Kryeministrit të Kosovës Avdullah Hoti.
Grenell më thotë se po shkruan një libër për këtë temë, ndër të tjera, dhe tregon detaje ende të panjohura.
“Unë mendoj se të gjithë e dinë mirë historinë, por ajo që, çuditërisht, shumë amerikanë nuk e kuptojnë është se është bërë përparim gjatë 20 viteve të fundit. Ne jemi vërtet në një pikë thelbësisht të ndryshme, një marrëdhënie tjetër midis SHBA-së dhe Kosovës dhe SHBA-së dhe Serbisë, SHBA-së dhe Shqipërisë, SHBA-së dhe vendeve të Ballkanit në përgjithësi. Është e rëndësishme të mos ngecesh në të kaluarën, por të lejosh, do të thosha, jo vetëm pajtimin, por edhe një rivlerësim të asaj që po ndodh.”
Sipas Richard Grenell, ky ishte themeli i qasjes së Trump dhe Grenell ndaj kësaj çështjeje, të cilën ai do ta quante “ngërçi Kosovë-Serbi”, transmeton Gazeta Express.
“OJQ-të në Uashington DC dhe të gjithë ata që mendojnë se janë vërtet të zgjuar, dhe të gjithë njerëzit e Departamentit të Shtetit kanë punuar për këtë çështje për 20 vjet. Në Uashington, DC, kjo do të thotë se ata janë një ekspert për kët çështje”, thotë Grenell. “Por në pjesën tjetër të Amerikës, nëse kanë dështuar, nuk kanë arritur të bëjnë përparim. Pra, pse do të vazhdojmë të bëjmë të njëjtën gjë për 20 vjet? Më duhet të them se është vërtet e turpshme se si kaq shumë para dhe vëmendje u kushtohet grupeve të mendimit në Uashington DC, të cilët ekzistojnë për të shkruar letra dhe për të folur rreth çështjeve, por shumë pak ekspertë kanë bërë ndonjëherë ndonjë gjë për këto çështje”, shprehet Grenell.
“Ka një ndryshim të madh,”, vazhdoi ai, “mes të menduarit dhe të folurit për një çështje dhe më pas të përjetuarit në fakt përmes diplomacisë.”. Ish i dërguari i posaçëm beson se, “Nuk ka asnjë çështje tjetër më të mirë se çështja e Ballkanit dhe dialogu Kosovë-Serbi për të nxjerrë në pah çmendurinë e komunitetit të OJQ-ve në Uashington DC, i cili është krejtësisht jashtë kontaktit dhe jeton 20 vjet më parë. ”
Kur Grenell ndërhyri për të parë nëse kishte diçka që ai mund të bënte për të çuar përpara Ballkanin Perëndimor, administrata e Trump ishte shumë e qartë se, nga pikëpamja ekonomike, kishte një grumbull gjërash që duhej bërë.
“Nëse do të planifikonim vetëm takime, para së gjithash, caktimi i një takimi nuk është përparim, apo jo? Të kesh një takim një javë nga e marta nuk është përparim. Kjo është një taktikë. Një taktikë e përpjekjes për të zgjidhur problemet është caktimi i takimeve. Por në Uashington DC, caktimi i një takimi ose planifikimi i takimit në Bruksel, në një farë mënyre shihej si përparim, dhe unë kurrë nuk e pashë në këtë mënyrë”, shtoi ai.
“Unë prisja që njerëzit të mblidheshin dhe të flisnin sepse kjo do të thoshte se ju interesonte për çështjen dhe ju interesonte për problemet. Por më pas, sapo arrite në tryezë, nuk do të të duartrokas që erdhe në tavolinë. Unë do t’ju thosha se pres që të shikoni përpara dhe të mos ngecni në të kaluarën”, ishte i vendosur Grenell. “Shumë njerëz duan të ulen dhe të flasin për fjalë dhe deklarata politike, dhe ne do të negocionim për foljet dhe emrat. Kjo, për mua, është e pakuptimtë, dhe për popullin amerikan dhe për njerëzit e Ballkanit dhe njerëzit jashtë kryeqyteteve”, tha ai, “është marrëzi. Është humbje kohe.”
Ajo që Grenell ishte në gjendje të vëzhgonte gjatë bisedës me të dyja palët e përfshira në negociatat e Marrëveshjes për Normalizimin Ekonomik Kosovë-Serbi, ishte se “ekzistonte dëshira për të krijuar vende pune për të rinjtë dhe për të ecur përpara dhe se ne duhej ta bënim këtë jashtë çdo bisede politike. Kështu që sapo hyra dhe u fokusuam vërtet në hapjen e kufijve të tregtisë.”
Një nga pjesët më të reja dhe novatore të marrëveshjes Kosovë-Serbi ishte se, gjatë gjithë vitit 2021, administrata amerikane ishte në gjendje të ngrinte fushatat e njohjes dhe çnjohjes për konfliktin territorial dhe në vend të kësaj të fokusohej në rritjen e vendeve të punës dhe krijimin e vendeve të punës, thotë Grenell.
Grenell vazhdoi, “Një gjë që isha shumë krenar dhe punuam shumë gjatë dhe arritëm një marrëveshje, por ende nuk kemi qenë në gjendje ta zbatojmë atë kryesisht për shkak të COVID, por tani, për shkak të administratës së Bidenit, nuk janë duke ecur përpara fluturimet historike ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit”, ndau Grenell me zhgënjimin e tij të dukshëm. “Komuniteti i biznesit e dëshiron këtë. Ata po pyesin. Kjo është ajo që ata kanë nevojë për të ecur përpara me krijimin e vendeve të punës dhe hapjen e industrive të reja. Kjo duhet të jetë prioriteti. Unë me të vërtetë i kërkoj të gjitha palëve të pranojnë se ka një zgjidhje atje. Dhe thjesht do të duhet udhëheqja për të vazhduar dhe për të mos lejuar që çështjet e vogla të bëhen çështje madhore.”
Së fundmi, Grenell deklaroi se beson se Sekretari Blinken nuk do të japë rezultate për Ballkanin Perëndimor dhe çështjen Serbi-Kosovë. Pse mendon ai kështu?
“Arsyeja pse unë mendoj se Blinken nuk do të jetë në gjendje të japë rezultate është se ai tashmë ka treguar se ka zgjedhur një anë. Ai nuk ka kredibilitet me të dyja palët”, tha Grenell. “Unë jam dikush që jam duartrokitur dhe kritikuar nga të dyja palët [serbët dhe shqiptarët]. Jam shumë i kënaqur me progresin që kemi bërë. Unë kam mbështetës dhe kundërshtarë në të dyja anët e çështjes dhe e shoh se është një vend shumë komod.”
Gjatë udhëtimit të fundit të Grenellit në rajonin e Ballkanit Perëndimor, Presidenti Trump lëshoi një deklaratë duke pranuar rolin e Grenell në ndërmjetësimin e Marrëveshjes së Normalizimit Ekonomik Serbi-Kosovë dhe tha se ai mendonte jo vetëm që marrëveshja duhet të mbahet, por edhe që nuk duhet të braktiset dhe të hidhet mënjanë kaq lehtë.
“E vetmja gjë që do të them është se reagimi ndaj deklaratës së Presidentit Trump kur shkova për të shtyrë përpara marrëveshjen ekonomike ishin argumentet tipike budallaqe të Uashingtonit”, ishte i prerë Grenell. “Njerëzit duhet të kuptojnë se çfarë po sulmonin. Presidenti Trump përdori gjuhën për të më quajtur, në thelb, thjesht një ish-i dërguar dhe ambasador. Të dy këta tituj janë absolutisht të vërtetë. Ja çfarë isha unë. Ai më referohej me dy titujt. E megjithatë, ekzistonte kjo marrëzi kolektive e tipave të Uashingtonit, të cilët thonin “ai krijoi titullin e Ambasadorit të Dërguar”. Jo. Ai në fakt po bënte, thjesht në stenografi, duke më quajtur si të dy titujt e mi”, tha Grenell. Ai vazhdoi, “Po sikur të kishte thënë, ushtrues detyre i drejtorit, i dërguari ambasador? Dua të them, kjo është loja budallaqe e Uashingtonit. Ju do të vini re se askush me substancë të vërtetë nuk sulmoi atë që thashë, që është, ‘Le të ecim përpara në ato marrëveshje ekonomike’. Ata nuk mund të sulmonin substancën që kishin për të sulmuar titujt sepse loja e Uashingtonit është se ju thjesht luani këto lojëra politike dhe ju sulmoni. Ju kurrë nuk përpiqeni ta çoni çështjen përpara.”
“Por më lejoni të jem i qartë për një gjë”, këmbënguli Grenell.
“Administrata e Bidenit ka merita”, tha ai. “Dikush brenda administratës së Biden-it vendosi pasi të ketë lexuar katër marrëveshjet ekonomike të thotë: ‘Këto janë të mira. Dhe ato na çojnë përpara. Dhe kjo duhet të jetë pjesë e politikës së SHBA-së që administrata e Bidenit e shtyn përpara.’ Ata i kanë përqafuar plotësisht këto marrëveshje ekonomike sepse dikush i shikoi ato dhe tha: ‘Këto janë të mira.’ Tani, shumica e njerëzve në administratën e Bidenit, duke përfshirë këtu personi anonim i shtypit në Shtëpinë e Bardhë, humbi momentin për të shtyrë përpara mbi këtë çështje dhe në vend të kësaj sulmoi menjëherë Presidentin Trump”, shton Grenell, duke zbuluar një thyerje themelore në peizazhin politik të sotëm. “Ky është lloji i marrëzisë që populli amerikan e refuzon dhe mendon se është një bisedë tipike në Uashington. Por realiteti është se unë isha atje, duke shtyrë përpara politikën e administratës Biden dhe politikën e administratës Trump, sepse të dyja administratat besojnë se marrëveshjet ekonomike janë të mira.”
Në kohën e konferencës së improvizuar për shtyp të Grenellit në pikën kufitare Merdare, shumë njerëz nxituan në Twitter për të sulmuar udhëtimin e tij në Tiranë, Prishtinë dhe Beograd. “Ke pasur këtë kuadro të çmendurish në Uashington, të cilët menjëherë thanë: “Ah, është një shkelje e…”
– Akti Logan.
“Po, Logan,” pohoi Grenell. “Sepse, e dini, unë isha atje. Dhe unë thashë: “Dëgjo, budalla. Pse do ta thoni këtë kur unë po e shtyj politikën e Bidenit?” Këta njerëz, ata flasin së pari dhe mendojnë më vonë. Dhe është – është e pakuptimtë”, tha Grenell. “Realiteti është se ne kemi bërë shumë përparim sepse kemi injoruar të gjitha këto gjëra politike. Ne e bëmë atë – dhe kjo është një pikë e rëndësishme – e bëmë këtë sepse të dyja palët na kërkuan. Në atë kohë, të dyja palët thoshin se duhet t’i ndalojmë këto gjëra të pakuptimta politike dhe a mund të bëjmë një lloj përparimi? Dhe unë mendoj se amerikanët janë partneri më i mirë për ta bërë këtë, për të parë përpara dhe për të thënë: “Hej, si të krijojmë vende pune? Si të sjellim një zgjidhje më të mirë?”
Grenell kujtoi se kjo ishte një nga gjërat që ai ua thoshte vazhdimisht të dyja palëve gjatë negociatave për Normalizimin Ekonomik.
“Ka një konflikt të perceptuar nga jashtë”, ndau Grenell këndvështrimin e tij. “Por biznesi në Evropë dhe bizneset në Amerikë – Ne nuk kemi qenë në gjendje të pajtohemi dhe t’u themi njerëzve se, konflikti ushtarak dhe dialogu dhe luftimet pasuese, e gjithë kjo ka mbaruar dhe ne duhet të ecim përpara, në njëfarë mënyre, duke rritur ekonomitë”, tha ai. “Ekonomia serbe po lulëzon,” vazhdoi ai.
Duke ndarë për herë të parë punën e brendshme të negociatave të Marrëveshjes, Grenell tha: “U ndjeva si një nga pikat e vështira të diskutimit të marrëveshjes dhe do ta them këtë, e vështirë për palën serbe dhe më pak për Kosovën. Por një nga pikat për të cilat ndjeva fort dhe, për rrjedhojë, patëm shumë shtytje nga ana ime dhe shumë diskutime që nuk ishin gjithmonë të këndshme për të dyja palët, ishte për diversifikimin e energjisë, pasi ishte e rëndësishme për Amerikën. Sepse mos harroni, 100% e energjisë serbe vjen nga Rusia. Dhe ndiheshim sikur ishte e rëndësishme të rriteshim dhe të diversifikoheshim. Në fund të fundit, kjo është politika e SHBA-së për Evropën, që evropianët të diversifikojnë energjinë e tyre. Dhe ne thjesht mendojmë se ky është një parim i mirë për të gjithë, përfshirë Shtetet e Bashkuara”, tha ai.
“Ne nuk duhet të kemi një mbështetje të tepruar në një vend apo një formë energjie. Thjesht nuk është e sigurt. Ju duhet të keni forma të ndryshme të energjisë. Ne e quajmë gjithmonë strategjia e të gjitha më lart, pak energji të rinovueshme, pak energji tradicionale, dhe nëse ajo vjen nga rajone të ndryshme dhe vende të ndryshme, dhe të mos mbështetemi vetëm në një. Kjo ishte një pikë e madhe, ajo pikë diskutimi,” tha Grenell. “Ndjeva se presidenti Vuçiq në fund të fundit ishte shumë i guximshëm për ta njohur këtë dhe për të ecur përpara”, tha ai për presidentin serb.
Grenell zbuloi se gjatë negociatave kishte disa pika “që ishin më të vështira për palën kosovare. Dhe më pas, kishte disa pika që ishin të vështira për të dyja palët”. Komponenti kryesor, sipas Grenell, ishte se SHBA “dëgjuan dhe rregulluan një pjesë të gjuhës dhe u përpoqën fort të përqendroheshin në ekonomi”.
Një rregull që Grenell kishte për të dyja palët ishte se ai kurrë nuk do t’u kërkonte serbëve dhe shqiptarëve të Kosovës të bënin diçka politike, por “vetëm u kërkonte atyre të bënin gjëra që na çojnë përpara në një mënyrë që ne të krijojmë vende pune për të rinjtë dhe të krijojmë një ekonomi më e mirë për rajonin. Aq e lidhur me paratë në vendet e punës dhe rritjen e ekonomisë, saqë do ta shtyja fort. Do të largohesha nga retorika politike, sepse ndihesha sikur po provonim retorikën politike për 20 vjet dhe me të vërtetë nuk kemi bërë shumë përparim.”
Ky vit shënon 140 vjet të marrëdhënieve diplomatike Serbi-SHBA. Së fundmi, Grenell mori pjesë në një darkë diplomatike të shtruar nga ambasadori serb Marko Gjuriq për anëtarët e Kongresit. A është Grenell i kënaqur me gjendjen aktuale të punëve në kontekstin e thellimit të marrëdhënieve dypalëshe?
“Unë kurrë nuk jam plotësisht i kënaqur. Unë gjithmonë dua të rris nivelin për të bërë më shumë”, tha ai. “Unë mendoj se Serbia duhet të vazhdojë të ecë në rrugën e diversifikimit të energjisë së saj, duke u larguar nga Rusia dhe Kina. Ai shtoi, “Ne duam të jemi një partner më i ngushtë me Serbinë. Ne e kuptojmë se nëse do t’u kërkojmë serbëve të diversifikojnë burimet e tyre të energjisë, ne duhet të jemi të përgatitur të ecim përpara dhe të ndihmojmë, dhe Evropa gjithashtu duhet të ndihmojë. Nuk ka të bëjë vetëm me Amerikën, por ka të bëjë me rajone të ndryshme. Përsëri, ajo që ne besojmë se qeveria serbe duhet të bëjë është të diversifikojë energjinë e saj. Ne nuk po kërkojmë që kjo të vijë vetëm nga Shtetet e Bashkuara. Ne nuk po kërkojmë që ai të vijë nga ndonjë vend ose ndonjë burim i vetëm. Ne mendojmë se mënyra më e mirë për të ecur përpara është diversifikimi dhe mendoj se serbët kanë thënë se ky është qëllimi i tyre, por ne ende duhet të bëjmë më shumë përparim. Nuk jemi ende atje.”
Vitin e kaluar, DFC hapi selinë e saj në Beograd, por që kur Biden erdhi në detyrë, nuk është bërë shumë. Grenell u pyet se cila është e ardhmja e DFC në Beograd.
“Kjo është shumë zhgënjyese, dhe ne folëm për këtë gjatë kësaj darke,” tha Grenell. “Hapja e zyrës së DFC-së në Serbi ishte historike, ishte e nevojshme dhe ishte diçka që politikanët amerikanë të të gjitha partive duhet ta mbështesnin sepse ishte diçka që do të ndihmonte në koordinimin e këtyre marrëveshjeve ekonomike dhe largimin nga Rusia dhe Kina. Është se si Shtetet e Bashkuara kanë një marrëdhënie më të ngushtë me rajonin dhe, për disa arsye, ekipi i Biden nuk e ka ndjekur dhe vazhduar atë politikë, dhe është e turpshme. Nuk po e ndihmon Amerikën. Po humbasin një mundësi. Dhe shpresoj që njerëzit në Departamentin e Shtetit ta kuptojnë këtë në një moment.”
Tani që ai ka vizituar Prishtinën dhe Beogradin për qëndrime të zgjatura, Grenell u kthye plotësisht i bindur se, “populli dhe politikanët të gjithë janë të uritur për normalizim ekonomik”. Rajoni është ende duke luftuar me ikjen e trurit dhe shumë të rinj duan të emigrojnë në kërkim të mundësive më të mira.
“Njerëzit janë të frustruar që nuk janë në gjendje të rrisin bizneset dhe të zgjerojnë ekonominë e tyre. Dhe ata duan të shohin komunitetet e tyre të krijojnë punë më të mëdha dhe më të paguara, të cilat do t’i lejojnë familjet të rriten dhe njerëzit të qëndrojnë në rajon. Dhe kështu uria është ende atje. Dhe mendoj se pritja ishte marrëveshja e normalizimit. Marrëveshjet e normalizimit krijuan një pritje për të bërë përparim. Dhe unë me të vërtetë dëshiroj që qeveria amerikane të shtyjë më fort në këtë progres, sepse njerëzit janë të uritur për të dhe mendoj se mund të pritet mirë. Mendoj se do të ishte një politikë vërtet e mirë për Shtetet e Bashkuara.”
Zonja e Parë Melania Trump është rritur në ish-Jugosllavi para se të vinte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por deri më sot ajo nuk është dëgjuar kurrë të flasë për çështjen e Marrëveshjes Kosovë-Serbi. A e ndau ndonjëherë Melania me Grenellin nëse mendonte se kjo marrëveshje ishte e mirë, duke pasur parasysh lidhjen e saj personale me rajonin? Grenell u përgjigj me një lajm ekskluziv.
“E vetmja gjë që do të them është se Melania Trump është një nga mbështetësit më të mëdhenj të marrëveshjeve ekonomike”, tha Grenell.
“Kjo është një pyetje e ndërlikuar. Ju po pyesni pse njerëzit nuk i përqafojnë më shumë sukseset e republikanëve. E dini, këto janë përgjigje të ndërlikuara – Media dhe sistemi dhe gjithçka. Por unë do të them se Ronald Reagan u mësoi republikanëve se si t’u bëjnë thirrje klasës punëtore, njerëzve normalë, votuesve të klasës punëtore, dhe ne humbëm pasi ai la detyrën, ne vërtet humbëm rrugën. Kishte disa administrata republikane që me të vërtetë nuk luftuan për njerëzit e klasës punëtore, dhe Donald Trump bëri këtë. Ai e solli atë, dhe mendoj se njerëzit e kuptojnë se Donald Trump nuk po luftonte për Wall Street-in apo njerëzit e pasur. Ai po luftonte për amerikanët e zakonshëm dhe ne republikanët duhet ta kujtojmë këtë. Ata duhet ta mbajnë atë si mantrën e tyre. Përndryshe, ata nuk do të fitojnë më kurrë.”
Meqenëse fundi i vitit 2021 shënon përfundimin e vitit të parë të Bidenit në detyrë në Shtëpinë e Bardhë dhe sezoni i festave po afrohet, Grenell ka një mesazh paralajmërues për amerikanët.
“Ndaloni votën për politikat radikale që shkaktojnë kaos në kufi dhe ekonominë në pompën e gazit. Kur votoni për politikanë që kanë ide të tmerrshme dhe ide radikale, si hapja e kufirit ose mbyllja e furnizimit me energji, nuk mund të ankoheni më vonë se kemi probleme me emigrantët e paligjshëm ose probleme me çmimet e larta të gazit – Ju votuat për politikat që krijojnë kaos”, tha Grenell, duke ia kthyer përgjegjësinë qytetarëve të Amerikës me fuqinë për të votuar.