Vendimet historike të Finlandës dhe Suedisë për t’u anëtarësuar në NATO hasën në pengesat e para, pasi zyrtarët turq mbajtën një qëndrim të vendosur kundër zgjerimit të Aleancës në dy vendet nordike.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan tha të hënën se delegacionet finlandeze dhe suedeze “nuk duhet të shqetësohen” dhe të udhëtojnë në Ankara, pasi Stokholmi njoftoi se të dy vendet do të përpiqen të ndryshojnë qëndrimin e Turqisë.
Për hyrjen e dy vendeve në NATO, që ata zgjodhën për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, duhet të ketë pëlqimin e të 30 anëtarëve.
Turqia u bë anëtare e NATO-s së bashku me Greqinë, si pjesë e zgjerimit të dytë të Aleancës në vitin 1952, më pak se tre vjet pas formimit të saj.
Ja çfarë duhet të dini për qëndrimin turk:
“Asnjë nga këto vende nuk ka një qëndrim të qartë dhe të hapur ndaj organizatave terroriste,” tha Erdogan, duke iu referuar Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), të cilën Ankaraja e konsideron një “grup terrorist” dhe grupeve të tjera kurde aktive në dhe rreth Turqisë.
Në fillim Erdogan tha së problemi kryesor pse Suedia dhe Finlanda nuk mund të anëtarësohen në NATO sepse mbështesin oraganizatën e kurdëve PKK.
Por siç raporton angjencia e lajmeve Bloomberg, Turqia kërkon miratimin e anëtarësimit të Suedisë dhe Finlandës në NATO për ta përfshirë atë në programin e furnizimit me luftëtarët më të fundit F-35, si dhe heqjen e sanksioneve amerikane për blerjen e sistemeve ruse të mbrojtjes ajrore S-400, raporton Bloomberg duke cituar burime.
Si përfshihen SHBA-të në këtë çështje?
Mensur Akgun, një profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Stambollit, i tha Al Jazeera-s se Ankaraja dëshiron të përdorë kandidaturat e Suedisë dhe Finlandës si një levë për të zgjidhur problemet e saj me Shtetet e Bashkuara, e cila mbështet fuqishëm vendimet e dy vendeve.
“Ankaraja është nën sanksionet e SHBA-së për avionët luftarakë F-35 dhe nuk është e lumtur për këtë”, tha Akgun.
Një nga problemet kryesore në marrëdhëniet SHBA-Turqi në vitet e fundit ka qenë vendimi i Ankarasë për të blerë sisteme ruse kundërajrore S-400.
Në korrik 2019, Shtetet e Bashkuara e hoqën Turqinë nga programi F-35, disa ditë pasi Turqia mori dorëzimin e parë të sistemit S-400.
Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e NATO-s thonë se përdorimi i sistemit raketor të Rusisë nga një anëtar përbën një kërcënim për sistemet e mbrojtjes së NATO-s, ndërsa Turqia thotë se ka zgjedhur që administrata e ish-presidentit amerikan Barack Obama të ngrijë blerjen e sistemit amerikan Patriot nga Turqia.
Turqia dënon gjithashtu mbështetjen e SHBA për grupet e armatosura kurde në Siri. Shtetet e Bashkuara e konsiderojnë PKK-në një organizatë “terroriste”, por kanë mbështetur ushtarakisht dhe politikisht Njësitë e Mbrojtjes së Popullit Kurd (YPG), dega siriane e PKK-së, veçanërisht gjatë kulmit të luftës kundër ISIL në 2010.
A kishte mosmarrëveshje të ngjashme për NATO-n?
Ngërçi diplomatik për zgjerimin e NATO-s ka ndodhur edhe më parë. Në rastin më të fundit, Greqia e ka penguar Maqedoninë të anëtarësohet në Aleancë për vite me radhë, duke protestuar kundër emrit të saj dhe duke pretenduar se ajo po vjedh trashëgiminë greke.
Greqia dhe Maqedonia nënshkruan një marrëveshje në vitin 2019, sipas së cilës emri i vendit u ndryshua në Maqedoni Veriore, dhe pas kësaj Athina ndaloi bllokadën dhe lejoi Shkupin të anëtarësohej në NATO.
Ç’pritet më tej?
Turqia ka qenë historikisht një përkrahëse e zgjerimit të NATO-s, kështu që Akgun mendon se do të gjendet një kompromis.
“Turqia mund të mos marrë saktësisht atë që kërkon, por aleatët ka të ngjarë t’i ofrojnë asaj diçka që do ta kënaqë atë,” tha Al Jazeera.
“Në fund, Turqia nuk ka shkelur kurrë në histori konsensusin në NATO dhe do të vazhdojë të përpiqet që të mos e bëjë këtë. Por kjo nuk do të jetë e pakushtëzuar”.