Shtetet e Bashkaura kanë filluar vitin 2021 duke dhënë një sërë goditjesh me sanksione që lënë të ardhmën e projektit të tubacionit Nord Stream 2 të Vladimir putinit prej 11 miliardë dollarësh në dyshim. Masat e fundit amerikane duket se kanë arritur të detyrojnë firmat e sigurimit, certifikimit dhe inxhinierisë të distancohen nga projekti i infrastrukturës së ndjeshme gjeopolitikisht të energjisë, shkruan Atlantic Council.
Moska mbetet publikisht sfiduese mbi perspektivat e përfundimit të tubacionit të papërfunduar,p or duket s eprodhuesi rus i gazit Gazprom nuk është nën iluzione të tilla. një raport i Reuters i 19 janarit pretendon se Gazprom pranoi se projekti i gazsjellësit Nord Stream 2 mund të pezullohet ose anulohet pas presionit politik.
“Ne jemi përballur dhe mund të vazhdojmë të hasim në rreziqe që lidhen me ndryshimet në kushtet politike në rajone të ndryshme në lidhje me projekte të tilla. Në rrethana të jashtëzakonshme, përfshirë për shkak të presionit politik, ndryshime të tilla mund të rezultojnë në pezulliin ose ndërprerjen e një projekti”, thuhet në deklaratën e Gazprom.
Nord Stream 2 nuk është tubacioni i vetëm nën presion. Projektet që Gazprom i referohet përfshijnë Turqinë – Rrjedha 2, një tjetër tubacion i diskutueshëm rus i kundërshtuar nga SHBA. Linja Turk Stream 1 u përfundua disa vjet më parë dhe i shërben Turqisë. Që atëherë Rusia ka devijuar vijën e dytë dhe e ka zgjeruar atë në tokë nga Turqia përmes Bullgarisë dhe tani në Serbi. Përfundimisht, ky tubacion, Rrjedha Ballkanike do t’i shërbejë të gjithë rajonit të Evropës Juglindore.
Tubacioni nuk mund të përputhet ende me kapacitetin e parashikuar të Nord Stream 2. Megjithatë, ai ofron një sërë përparësish strategjike. Ai do të forcojë ndjeshëm kontrollin e Kremlinin mbi furinizimet me energji të Evropës Juglindore dhe do të parandalojë që rivalët të fitojnë bazë në rajon, ndërsa në të njëjtën kohë gjithashtu do të çojë parpara qëllimin e anashkalimit të Ukrainës.
“Vazhdimii Ukraniës dhe zvogëlimi i rrjedhës së gazit përmes Ukrainës, ka qenë qëllimi i politikës ruse të energjisë për më shumë se 20 vjet”, thotë eksperti i energjisë Hristo Kazadijev nga Qendra Bullgare e Sigurisë Euro-Atlantike. “Qëllimi i dytë gjeopolitik është përfshierja e gazit rus në Korridorin Evropian të Gazit Jugor sa më shpejt që të jetë e mundur, gjë që do të bllokonte dërgesat nga vendet e tjera.”
Rrjedha Ballkanike përdor Bullgarinë, një anëtarë të BE’së dhe NATO, në mënyrë rigoroze si një kanal. Përfshierja e Bullgarisë në politikën e gazsjellësit rus ngre shqetësime për sigurinë. Në dhjetor 2020, avionët rusë kanë përdorur në mënyrë të përsëritur hapësirën ajrore të Bullgarisë, anëtare e NATO’s për të dërguar pajisje ushtarake në Serbi, sipas një hetimi të përbashkët nga shërbimet bullgare dhe ballkanike të Radio Evropa e Lirë.
“Qeveria (Bullgare) dhe kryeministri vepruan në interes të Rusisë”, thotë Kazadijev. “Përveç Ballkan Sream, një shembull tjetër është termocentrali bërthamor Belene – një projekt në interes të Rusisë sepse ka vonuar projektet e diversifitimit të gazit”.
Shtytja e Rusisë përmes Bullgarisë gjithashtu ka vonuar përfundimin e një lidhjeje me terminalin LNG në Greqi të cilin Bullgaria, Rumania dhe Maqedonia e Veriut synojnë ta përdorin. Rusia nuk dëshiron që ky terminal të hapet, sepse do të sillte furnizime konkurruese me gaz nga Lindja e Mesme dhe Norvegjia. Ndërkohë, Rusia ka nënshkruar një marrëveshje jo-konkurruese me Turqinë për të parandaluar eksportet nga terminali i saj LNG në Evropë.
SHBA po përgatitet t’i përgjigjet ndikimit të zgjeruar të sektorit energjetik të Rusisë në Evropën Juglindore. Uashingtoni është duke përgatitur sanksione për të ndaluar projektet e ‘Rrjedha Ballkanike’ sipas Seksionit 232 të CAATSA (Akti i Kundërvënies së Kundërshtarëve të Amerikës përmes Sanksioneve). Sanksionet Nord Stream 2 zbatohen për aktivistet e gazsjellësit vetëm nënujorë, por sanksione të reja do të mbulojnë ‘Rrjedhën Ballkanike’.
“Uashingtoni e ka kundërshtuar gjithmonë ndërtimin e Turk Stream,”, tha Nënsekretari Amerikan i Shtetit për Çështjet Politike, David Hale në Tetor 2020. “Dy ditë pasi tubacioni hyri në funksion, më 10 janar 2020, Shtetet e Bashkuara dhanë një sinjal të qatë se ishte kundër shtrirjes së gazsjellësit në BE nëpërmjet Bullgarisë. Shtetet e Bashkuara e shikojnë atë si një projekt gjeostrategjik për Rusinë.”
Në korrik 2020, Sekretari amerikan i Shtetit Mike Pompeo e veçoi projektin si një problem. “Ky veprim vë investimet ose aktivitetet e tjera që lidhen me këto tubacioe të eksportit të energjisë rusë në rrezik të sanksioneve amerikane”, tha ai.
Pastaj në tetor, Ndihmës Sekretari Amerikan i Shtetit për Energjinë Francis Fannon vizitoi Bullgarinë dhe e bëri të qartë se sanksionet do të ndodhin, pavarësisht ndryshimit të emrit në ‘Rrjedha Ballkanike”. “Unë e kuptoj se tubacioni i gazit quhet ndryshe, por, sipas mendimit tonë, kjo nuk ndryshon faktin që Rusia po e përdor atë si mjetin e saj”, tha ai.
Pse SHBA ende nuk ka vendosur sanksione, dhe ku është BE në gjithë këtë?
“BE’ja është indiferente ndaj Rrjedhës Ballkanike, por duhet të ketë kërkuar që Bullgaria të respektojë standardet e Pakos së Tretë të Liberalizmit dhe do t’i përmabhet politikës evropiane të energjisë. Kjo do të kërkonte qasje në këtë tubacion tranzit në Bullgari për kompanisë dhe komunat bullgare ose këdo në territorin përmes të cilit kalon. Sasi të barabarta duhet të hyjnë në tregun bullgar të rastit. Ky nuk është rasti”, thotë Kazadijev.
Sanksionet shtesë amerikane dhe nismat diplomatke nga administrata e re Biden mund të pengojnë projektin. “Shtetet e Bashkuara mund të bëjnë presion mbi Greqinë për të përshpejtuar përfundimin e terminalit të saj dhe ndërlidhësit e sistemit në mënyrë që dërgesat të mund të ndodhin”, shpjegon Kazadijev. “Së dyti, SHBA mund t’i bëjë presion Turqisë që të lejojë dërgesat nga terminali i LNG në Bullgari”.
Një shqetësim tjetër për BE’në duhet të jetë Rusia, përmes Gazprom dhe kompanive të përfaqësura, po përpiqet të marrë kontrollin mbi sistemin energjetik të Bullgarisë, dhe ndoshta të tjerët në rrugë. Kompanitë e ngarkuara me ndërtimin nga Rusia e kanë vënë vendin nën presion financiar.
“Edhe nëse Bulgartransgaz, operatori shtetëror i rrjetit të Bullgarisë është investitori kryesor dhe ruan pronësinë mbi tubacionin i ri lindje-perëndim, Rusia qëndron si përfituesi përfundimtar.” shkroi Instituti i Lindjes së Mesme në Washington DC në Nëntor 2020. “Gazprom ka rezervuar në 90 për qind të kapacitetit të xhiros gjatë 20 viteve të ardhshme. E bëri këtë në një tender publik ku nuk u përball me asnjë ofertues rival serioz”.
Vëmendja e Washingtonit është e përqëndruar në kohët e fundit në Nord Stream 2, por zyrtarët amerikanë gjithashtu përballen me sfida të ngjashme në Evropën Jugore ku Rusia po përdor përsëri energjinë për të çuar përpara interest e saj gjeopolitke. Amerika duket afër bllokimit vendimtar të Putinit në Baltik, por aksionet janë po aq të larta në Ballkan.