Forcat ukrainase në ofensivë në jug janë përqendruar në Kherson, kryeqytetin e provincës që ka qenë nën kontrollin rus që në ditët e para të pushtimit.
Rënia e mundshme e qytetit do të sillte një tjetër poshtërim për Moskën pas një sërë disfatash në fushëbetejë dhe pengesa të tjera, duke e futur më tej presidentin rus Vladimir Putin dhe duke vendosur terrenin për një përshkallëzim të mundshëm të Iuftës gati 8-mujore.
Kherson, i cili kishte një popullsi prej 280.000 para Iuftës, është i vetmi kryeqytet rajonal i kapur nga forcat ruse. Qyteti dhe zonat përreth i ranë Moskës në ditët e para të luftës, ndërsa trupat ruse përparuan me shpejtësi në veri të Krimesë, një rajon i aneksuar ilegalisht nga Kremlini në 2014.
Humbja e tij ishte një goditje e madhe për Ukrainën për shkak të vendndodhjes në lumin Dnieper, pranë grykëderdhjes së Detit të Zi dhe rolit të saj si një qendër e madhe industriale.
Kherson ndodhet gjithashtu në pikën nga e cila mund të ndërpritet rrjedha e ujit të pijshëm nga Dnieper në Krime. Kievi i bllokoi këto furnizime jetike pas aneksimit dhe Putin-i ka përmendur më parë rëndësinë e rivendosjes së tyre.
Gjatë verës, trupat ukrainase nisën një ofensivë të pamëshirshme për të rimarrë pjesë të rajonit, i cili quhet edhe Kherson dhe është një nga katër rajonet e aneksuara ilegalisht nga Rusia pas referendumeve të rreme muajin e kaluar.
Ukraina përdori lëshuesit e raketave HIMARS të furnizuara nga SHBA për të goditur në mënyrë të përsëritur një urë kryesore të Dnieper në Kherson dhe një digë të madhe në rrjedhën e sipërme që përdorej gjithashtu si vendkalim. Sulmet e detyruan Rusinë të mbështetet në pontonet dhe tragetet.
Kjo ndërpreu lidhjet e furnizimit me Kherson dhe një grup forcash ruse në bregun perëndimor të Dnieper. Mungesat u përkeqësuan pasi një kamion bombë shpërtheu një pjesë të urës strategjike të Krimesë që lidh kontinentin rus me Krimenë më 8 tetor, e cila shërbeu si një qendër kryesore furnizimi për forcat ruse në jug.
Putin fajësoi inteligjencën ushtarake ukrainase për sulmin në urën e Krimesë dhe urdhëroi bombardimin e infrastrukturës energjetike në të gjithë Ukrainën. Ai gjithashtu shpalli ligjin ushtarak në Kherson dhe tri rajone të tjera të aneksuara.
Por ndërsa forcat ukrainase shtynë ofensivën e tyre në jugperëndim përgjatë Dnieper, trupat ruse e patën gjithnjë e më të vështirë të ndalonin përparimin e tyre.
Gjenerali Sergei Surovikin, komandanti rus i sapoemëruar në Ukrainë, duket se po përgatit terrenin për një tërheqje të mundshme nga Kherson, duke pranuar se situata në rajon është “mjaft e vështirë” për Moskën dhe duke vënë në dukje se “situata luftarake” atje është ende në zhvillim.
Autoritetet ruse, të cilat fillimisht hodhën poshtë fjalët për evakuimin e qytetit, ndryshuan ashpër retorikën e tyre këtë javë, duke paralajmëruar se Kherson mund të vihej nën granatimet masive të Ukrainës dhe filluan t’u bëjnë thirrje banorëve që të evakuohen – por vetëm në zonat nën kontrollin rus.
Autoritetet njoftuan se rreth 25.000 njerëz ishin larguar deri të shtunën. Zyrtarët nga administrata rajonale e emëruar nga Moska gjithashtu dhanë dorëheqjen, së bashku me nëpunës të tjerë civilë.
Moska ka paralajmëruar se Ukraina mund të përpiqet të sulmojë digën hidroelektrike Kahovka, rreth 50 kilometra në rrjedhën e sipërme, dhe të përmbyt zona të mëdha, duke përfshirë qytetin e Kherson. Ukraina e mohon këtë dhe akuzon Rusinë se planifikon të hedhë digën në erë përpara se të tërhiqet, në mënyrë që të shkaktojë përmbytje katastrofike.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskiy pretendoi se Rusia tashmë e kishte hedhur në erë digën dhe u bëri thirrje liderëve botërorë t’i thonë Kremlinit se hedhja në erë e saj “do të ishte e barabartë me përdorimin e armëve të shkatërrimit në masë”.
Një tërheqje nga Kherson dhe zona të tjera në bregun perëndimor të Dnieper do të shkatërronte shpresat ruse për një ofensivë drejt Mykolaiv dhe Odesa, për të ndërprerë hyrjen e Ukrainës në Detin e Zi.
Ai gjithashtu do t’i lejonte Moskës të ndërtojë një korridor tokësor për në rajonin separatist të Moldavisë të Transnistria, shtëpia e një baze të madhe ushtarake ruse.
“Humbja e Kherson-it do t’i kthejë të gjitha ato ëndrra jugore të Kremlinit në pluhur,” tha analisti ushtarak ukrainas Oleg Zhdanov.
“Kherson është çelësi për të gjithë rajonin jugor, i cili do t’i lejojë Ukrainës të synojë rrugët kryesore të furnizimit për forcat ruse. Rusët do të përpiqen të mbajnë kontrollin mbi të me çdo mjet,” shtoi ai.
Për Ukrainën, kapja e Kherson-it do të krijonte terrenin për rimarrjen e një pjese të rajonit të Zaporizhzhia dhe zonave të tjera në jug, dhe përfundimisht kthimin në Krime. Ukraina duhet të presë derisa Kherson të bjerë në duart e saj, sepse situata me furnizimin e forcave ruse po përkeqësohet dita-ditës”, tha Zhdanov.
“Ukraina shpreson të dyfishojë shpejt numrin e raketave amerikane HIMARS të aftë për të goditur objektiva larg. 80 kilometra me saktësi të jashtëzakonshme”, tha ai.
Rifitimi i kontrollit të Kherson-it do të nënkuptonte gjithashtu se Kievi mund të ndërpresë edhe një herë furnizimet për Krimenë.
“Pas de-okupimit të Kherson-it, rusët do të kenë sërish probleme me ujin e ëmbël në Krime”, shtoi Zhdanov.
Ai tha se Putini mund të rrisë aksionet nëse përballet me humbjen e Kherson-it.
“Rusët preferojnë ta fshijnë Khersonin nga faqja e Tokës sesa ta dorëzojnë në Ukrainë”, tha Zhdanov. “Ata duan të tregojnë se kundërofensiva e Ukrainës do të përballet me një përgjigje të ashpër nga Kremlini, i cili e ka shpallur rajonin pjesë të Rusisë dhe është e frikshme të mendosh se cila mund të jetë ajo përgjigje”, shtoi Zhdanov.
Volodymyr Fesenko, kreu i qendrës së pavarur të mendimit me bazë në Kiev, Penta Center, vuri në dukje se kontrolli i rajonit Kherson dhe zonave të tjera jugore është një çmim i madh për Rusinë dhe se humbja e rajonit do të kishte pasoja të dhimbshme për Putinin brenda dhe jashtë vendit.
“Nëse rusët largohen nga Kherson, Kremlini do të përballet me një valë tjetër kritikash të ashpra ndaj komandës ushtarake dhe qeverisë në përgjithësi nga qarqet ultra-patriotike,” tha Fesenko, duke shtuar se rënia e qytetit do të demoralizonte më tej forcat e armatosura.
Ai tha gjithashtu se Kina dhe India, të cilat po vëzhgojnë nga afër veprimet e Rusisë në Ukrainë, do ta shohin rënien e Kherson-it si një shenjë të dobësisë së Kremlinit.
“Putin do të përballet me një humbje të reputacionit jo vetëm brenda vendit, por edhe në sytë e Kinës, dhe kjo mund të jetë veçanërisht e rrezikshme për Kremlinin,” tha Fesenko.