Nga: Gëzim Llojdia
1. Irani, dikur trualli ku shtrihej një pjesë e Persisë, ka pasur në shekullin e XX, një mbretëreshë shqiptare për 10 vjet. Mirëpo historia e saj shkruhet kur princesha me gjak shqiptari përgjithmonë shkoi në qiejt e Zotit.
Ajo me bijat e tjera si dhe vëllai të mbretit të Egjyptit Faud kanë një të veçantë. Të katër bijë të mbretit emrat e tyre fillojnë me germën F. Gazeta angleze: “Indipedent”, shkruan se kjo e veçantë buronte nga dashuria për të kujtuar emrin e nënës së tyre të dashur, Feryal. Ato ishin rritur nga një dado angleze, znj, Naylor, dhe shpesh flisnin anglisht midis tyre dhe me vëllamin e tyre Faruk. Le të zbresin tani te gjaku shqiptari, që ka rrjedhur në damarët e princeshës Fawzia.
Princesha Fawzia ka lindur në Aleksandri. Princesha Fawzia bint Fuad u lind më 5 nëntor 1921 në Ras al-Tin Palace në Aleksandri, vajza e madhe e Mbretit Fuad dhe gruas së tij të dytë, Nazli Sabri dhe u rrit në pallatet mbretërore me kopshte e mbrojtur nga bota e jashtme ngase ajo ishte vajza e madhe e Sulltan Fuad I, i Egjiptit dhe Sudanit (më vonë Mbreti Fuad I).
Prejardhja e gjakut e kësaj princeshe është llogaritur si:
10/16 kirkasian
3/16 Turkish
16 French (nga ana e femrave)
dhe 1/16 Shqiptare.
Stërgjyshi i Princeshës Fawzia ishte major-general Muhammad Sharif Pasha, Kryeministri dhe Ministri i Punëve të Jashtme. Një nga stërgjyshërit e saj ishte Sulejman Pasha, një oficer i ushtrisë franceze i cili ka shërbyer nën Napoleonin, më vonë u konvertuar në islam, ndërkaq ai mbikëqyri një riorganizim të ushtrisë egjiptiane. Përveç motrat e saj, Faiza, Faika dhe Fathia, dhe vëllai i saj, Faruk, ajo kishte dy gjysmë-vëllezërit e motrat nga martesa e mëparshme e atit të saj .Burimet shkruajnë se Princesha Fawzia, ishte arsimuar në Zvicër, ajo fliste i rrjedhshëm në anglisht dhe frëngjisht, përveç gjuhës sës saj të lindjes, arabisht.
2. Burimet angleze .
Lidhur me martesën e parë të princeshës shkruajnë se martesat mes fuqive me dinastitë në Lindjen e Mesme ishin një risi. Fawzia ishte më e bukura (shkruajnë, në kronikat e vdekjes mediumet londineze, në vitin 1939), si pjesë e planeve të mbretit Faruk për të forcuar ndikimin e tij në Lindjen e Mesme, ajo ishte martuar me trashëgimtarin e fronit të Iranit, Mohamed Reza Pahlavi. Martesa e Princeshës Fawzia me Prince Mohammad Reza Pahlavi e Iranit ishte planifikuar nga babai i këtij të fundit, Reza Shah. Një raport i deklasifikuar i CIA-s në maj të vitit 1972 e përshkroi bashkimin si një lëvizje politike. Në anën tjetër, martesa ishte e rëndësishme në atë për të bashkuar një mbretëror sunite, (Princesha,) dhe një (Shi mbretërore) Princi i kurorës. Kur princesha shkoi në Teheran, Irani ishte në shok nga furnizimet e energjisë elektrike dhe ujit, trenave. Nuk është një vështrim i tërbimit në fytyrën e saj në një fotografi të marrë nga ditët e saj të para në Teheran, i cili ishte ende i prapambetur dhe primitiv. Ka pasur pak njerëz, që ajo mund të flas për të edhe pse burri i saj u ngjit në fron në vitin 1941.
3. Princi i kurorës. Princesa Fawzia nga Egjipti dhe Mohammad Reza Pahlavi u angazhuan për martesë në maj 1938. Megjithatë, e panë njëri-tjetrin vetëm një herë para dasmës së tyre. Ata u martuan në Pallatin Abdin në Kajro më 15 mars 1939. Kur ata u kthyen në Iran, ceremonia e dasmës u përsërit në Pallatin e mermertë, Teheran, i cili ishte edhe qëndrimi i tyre i ardhshëm. Pas martesës, Princeshës i është dhënë shtetësi iraniane. Dy vjet më vonë princi i kurorës pasoi babanë e tij në mërgim dhe do të bëhej Shahu i Iranit. Menjëherë pas ngjitjes së burrit të saj në fron, mbretëresha Fawzia u shfaq në kopertinën, e një reviste, ishte revista: “Life” e 21 shtatorit 1942 ,fotografuar nga Cecil Beaton, i cili e përshkroi atë si një “Venus aziatike” me “një fytyrë të përkryer në formë zemre dhe sytë çuditërisht të zbehtë, por një ylli blu. Ajo drejtoi Shoqatën themeluar rishtazi për Mbrojtjen e grave shtatzëna dhe fëmijët (APPWC) në Iran. Me Mohammad Reza Shah Pahlavi ajo kishte një fëmijë, një vajzë: Princesha Shahnaz Pahlavi ,lindur më 27 tetor 1940.
Martesa e tyre nuk kishte sukses. Mbretëresha Fawzia u vendos në Kajro, në maj të vitit 1945 dhe për të marrë një divorc egjiptian. Arsyeja për kthimin e saj ishte se ajo shihte Teheranin si një vend të pazhvilluar në kontrast me Kajron një qytet modern, dhe kozmopolit. Përveç kësaj, ajo kishte kaluar kohë të vështira për shkak të mosbesimit të shahut dhe sëmundjes së malaries si dhe depresionin. Ajo u konsultua me një psikiatër amerikan në Bagdad, për problemet e saj pak para se ajo të largohej nga Teherani. Nga ana tjetër, raportet e CIA-s pretendojnë se Princesha Faëzia është tallur dhe e ka poshtëruar Shahun për shkak të dobësisë së tij, duke çuar në ndarjen e tyre.Në librin e saj Ashraf Pahlavi, motra binjake e Shahut, argumenton se ishte Princesha dhe nuk ishte shahu, që bëri për divorc.
Ky është divorci i parë dhe nuk ishte i njohur për disa vjet nga Irani, por në fund një divorc zyrtar është marrë në Iran, më 17 nëntor të vitit 1948, nga Mbretëresha Faëzia. Një kusht kryesor i divorcit ishte se vajza e saj duhej lënë për t’u rritur në Iran. Po rastësisht,në kahun e kundërt vëllai i Mbretëreshës Faëzia, Mbreti Faruk, është divorcuar me gruan e tij të parë, Mbretëresha Farida, në nëntor të vitit 1948.
Në njoftimin zyrtar të divorcit, ajo u shpreh se “klima persiane kishte rrezikuar shëndetin e perandoreshës Faëzia dhe se në këtë mënyrë u ra dakord që motra e mbretit egjiptiane të divorcohej. Në një deklaratë zyrtare, Shahu tha se shpërbërja e martesës “nuk mund të ndikojë me çdo kusht në marrëdhëniet ekzistuese miqësore midis Egjiptit dhe Iranit.” Pas divorcit të saj Princesha Faëzia ka kryesuar gjykatën egjiptiane. Më 28 mars 1949, në Pallatin Koubba në Kajro, Princesha Faëzia është martuar me kolonelin Ismail Chirine (ose Shirin) (1919-1994. Ai ishte diplomuar në Cambridge dhe kishte qenë një herë ministër egjiptian i luftës dhe marinës. Pas dasmës ata jetonin në një pasuri në pronësi nga Princesha në Maadi, Cairo. Ata banuan në një vilë në Smouha, Aleksandri,kishin dy fëmijë, një vajzë dhe një djalë.
Fawzia jetonte në Egjipt, mirëpo pas vitit 1952 me revolucionin, që përmbysi Mbretin Faruk,ajo nuk vuajti shumë nga grushti i shtetit të vitit 1952 i cili ka rrëzuar vëllamin e saj dhe e bëri Egjiptin një republikë. Ajo jetonte me burrin e saj të dytë, një oficer i ushtrisë fjalëshumë i quajtur Ismail Shirin, në Kajro dhe Aleksandri dhe kur ishte e mundur vizitoi edhe qytet e botës si : Parisi dhe Gjeneva. Flokët e errët të saj, lëkurë e zbehtë dhe sytë madhështor ishte bërë kështu një nga femrat më të bukura në Kajro, kur ai ishte një nga kryeqytetet më të kërkuara të botës. Ajo ishte e sjellshëm, shumë iranianë e mbajnë mend atë si më të mirën nga të tre gratë e shahut.
Vdekja e Princeshës Faëzia është raportuar gabimisht në janar të vitit 2005. Gazetarët e kishin ngatërruar atë me mbesën e saj, Princesha Fawzia Faruk (1940-2005), një nga tre bijat e Mbretit Faruk. Në jetën e saj të mëvonshme, Princess Fawzia ka jetuar në Aleksandri, Egjipt, ku vdiq më 2 korrik 2013 në moshën 91 vjeçe. Ceremonia funerale është mbajtur pas namazit të mesditës në Xhaminë Sayeda Nafisa në Kajro më 3 korrik. Ajo u varros në Kajro.
4. Disa nga komentet e medieve londineze janë se ajo :si një bijë e Fuadit, mbretit të Egjiptit dhe motra më e re e mbretit Faruk, Fawzia kishte gjak mbretëror në këtë dijeni sundimtari iranian Shah Reza e ka kërkuar për djalin e tij me synimin një familje e vjetër mbretërore do të shtojë famë të monarkisë me rrënjë të Iranit. Një vajzë e trembur, vajzë e bukur me sy blu dhe flokë të zeza, ajo u përshkrua nga shkrimtari egjiptian, oborrtari Adel Sabit me fjalët më poetike .
Ajo ishte 17 vjeçe kur ndeshja me princin e ri iranian të kurorës dhe diskutoi për herë të parë. Në këtë kohë ajo kishte qenë shkolluar në Zvicër,ajo i ishte gëzuar, modës evropiane dhe kurrë nuk e kishte veshur vello. Por sapo është kthyer në Egjipt, statusi i saj si princeshë mbretërore ka lejuar lirinë e saj të vogël. “Faëzia ishte në ato ditë pothuajse një e burgosur në lundrën e banuar të nënës së saj në lumë.”
Ajo rrallë dilte dhe kur dilte ajo ishte e rrethuar nga zonjat në pritje dhe provizionet. Në një kohë kur të gjitha vajzat e tjera të reja ishin duke shijuar një liri relative, Faëzia, për shkak të pozitës së saj, ishte rrethuar nga afër nga një shpurë e tërë. Duke konceptuar idenë e një ndeshje me një princeshë egjiptiane, Reza Shah i dërgoi një ambasador në Kajro për të diskutuar mendimin e familjes mbretërore. Edhe pse martesa e një sunite shiit, angazhimi u ra dakord.Një delegacion u dërgua nga Teherani në Kajro duke mbajtur një letër nga Shahut dhe një koleksion me bizhuteri.
Në të njëjtën kohë, princi i kurorës mbeti në dijeni të negociatave, ai nuk e kishte parë një foto të saj në maj të vitit 1938, dhe se më këtë rast angazhimi është shpallur. Ritet e dasmës janë bërë dy herë: në Kajro, më 15 mars 1939, sipas zakonit suni; një ceremoni shite u zhvillua më vonë në Teheran.Çifti mbretëror fluturoi në Teheran të nesërmen, së bashku me pajisjet personale të Faëzia-së rreth 200 valixhe.
Ata u pritën në aeroport nga Shahu Reza. Në prani të një turme, Shahu Reza puthi Faëzian në ballë dhe i tregoi turmës, duke thënë: “. -E pra, bija ime, ky është vendi juaj dhe këtu është populli yt”. Ceremonia persiane ishte përfshirë shtatë ditë banket. Të burgosurit u liruan nga burgu.
Ushqim dhe të holla u janë dhënë të varfërve. Jeta në Teheran për Faëzia ishte shumë e ndryshme, por jo më pak kufizuese se ekzistenca,që ajo e kishte lënë prapa. Një pallat i shekullit të 19- ka qenë rinovuar për çiftin mbretëror, por sipas standardeve egjiptiane ishte i varfër. Megjithatë, çifti ishte i lumtur në fillim dhe fëmija i tyre i vetëm, një vajzë u quajt Shahnaz u lind më 27 tetor 1940.
Princesha Fawzia Fuad në kopertinën e revistës amerikane Life, ku shkruhet dhe për origjinën e saj shgqiptare
Në sytë e botës, Faëzia ishte mishërimi joshës, stili i saj ishte një përzierje e modës evropiane dhe mistikës orientale.Portreti i saj, i marrë nga Cecil Beaton, u shfaq në kopertinën e revistës :”Jeta” në vitin 1942. “Ajo kishte sytë e trishtuar dhe të dëshpëruar,”, “katran i zi i flokëve, një fytyrë të përkryer të skalitur dhe të butë, duart e këndshme privuar nga rrudhat e punës”. Por si në 1940 vazhdoi, jeta në Teheran u bë gjithnjë e më e vështirë. Shpura e saj e shërbëtorëve egjiptiane u shkarkua. Për të shmangur mërzinë, Faëzia, filluan të shpenzojë pjesën më të madhe të kohës në shtrat dhe duke luajtur karta. Ajo foli për burrin e saj me anëtarët e gjykatës në frëngjisht, ka bërë një përpjekje me gjysmë zemre për të mësuar gjuhën persiane prej disa muajsh. Gjatë gjithë ditës ajo në mënyrë të përsëritur do të thërriste: “Je m’ennuie! Ajo refuzoi të merte pjesë në mbledhjet e organizatave bamirëse dhe fondacione në të cilat ishte kreu si një mbretërore iraniane dhe e bëri gjithnjë e më qartë përbuzjen e saj për Iranin dhe çdo gjë iraniane. Ajo madje filloi të tregojë pak interes për vajzën e saj. Në këtë kohë, ajo kishte ndarë një dhomë me burrin e saj. Kur Shahu do ti kërkojë falje, duke trokitur në derën e saj të mbyllur, përgjigja e saj ishte gjithmonë e njëjtë: “Pour l’amour de Dieu, partez!”.