Shkruan Nezir Kraki
Prej vitit 1912 deri në vitin 1999, n’Kosovë kanë ekzistu dy kategori tjera shoqërore:
1) Shërbyesit dhe ithtarët e bashkim-vllaznimit serbo/jugosllav të cilët jetonin në dhe për sistem dhe forcoheshin falë tij. Disa për hall por shumica me bindje.
2) Të panështruarit, atdhetarët dhe familjet e tyre të cilët jetonin kryesisht në armiqësi me sistemin dhe vuanin prej tij.
Pastaj krejt natyrshëm, kjo kategoria e parë « qytetërohej » më shpejt. Qasja në punë, në kredi, në banesa, në bursa…. pa u penguar as bezdisur kurrë nga Milicitë e Jugosllavisë, ishte rutina e tyre. Çdo ndjesi kombëtare apo ide anti sistem merrej nga ta si prapambeturi dhe sulm ndaj suksesit bashkim-vllaznues.
Ndërkohë, kategoria e dytë, në të cilën krenarisht bëj pjesë, e kalonte shekullin në periferi të çdo gjëje, jo veç të qyteteve. Ata jetonin, ne mbijetonim. Derisa fëmijët e ‘jugosllavistëve’ kishin qasje në kurse të anglishtes, në fusha sporti, në shkolla elitare me emra heronjsh kryesisht serbë, ne të linçuarit e sistemit mësonim këmbëkryç dhe shpiknim lodra pa e ditë që ato ekzistonin të gatshme në « zadrugat » e qytetit.
Kjo pastaj çoi në thellimin e ndarjes shoqërore. Ata u jugosllavizuan deri në palcë, ne mbetem atdhetarët e paditur dhe mosmirënjohës ndaj të mirave. që na vinin nga Beogradi.
Dhe a dini çfarë ndodhi kur vdiq Jugosllavia?
Brenda natës u bënë atdhetarë e nacionalistë dhe kur ne filluam të kërkonim Kosovën Republikë ata shkonin edhe më larg, kërkonin bashkim kombëtar. Eu vakia e Zotit!
Madje kur doli UÇK-ja, disa nga djemtë dhe nipat e bashkim-vllaznimit, ia mësyen uniformes, si momentin e fundit për shpërlarje patriotike dhe pas luftës na thanë neve që e kishim një shekull luftë anti Serbi, « ju shumë të butë valla ».
Edhe sot, çdo ditë shoh djem e nipa të Jugosllavisë duke na mbajt leksione patriotike publikisht thua se baballarët e tyre kanë jetu në shekullin 15 dhe gjithçka është harru ndërkohë. Jooo! Asgjë nuk është harru! As ‘rezervistët e fjetur’ që në mesin e protestave te vitit 1989 i dorëzonin revolet e Serbisë dhe « patriotizoheshin » papritmas, as ata që me zell e luftonin çdo ndjesi atdhetare për mbrojtjen e bashkim-vllaznimit, madje me shumë se vet serbët.
Normalisht që s’jam i çmendur te them se të gjithë nga qytetet ishin të tillë. Ka pasë përjashtime të shumta madje por kjo qe e thash me pak fjalë e ilustron ‘modën’ e asaj kohe. Modë të cilën do ta shtjelloj shkencërisht ne nje punim të detajuar dhe me burime të sakta. Poashtu, nuk mund të themi se qytetet nuk luftuan sepse i kemi shembujt e Gjakovës dhe Pejës që e thonë të kundërtën.
Por, sido që ta analizojmë këtë punë, edhe pas luftës, për arsyet që i thash këtu sipër, rruga drejt studimeve dhe karrierës apo drejt ‘qytetarisë’ ka qenë dhe mbetet shumëfish më e vështirë për neve që jemi lindë dhe jemi rritë në familjet e ‘periferisë jugosllave’. Kjo e sqaron edhe sot arsyen pse çdo natë në TV e në debate ju shihni ‘rini jugosllave’ ose si gazetarë ose si analista ose si politikanë.
Nejse… s’po e zgjas më shumë.
P.s. Mos e merrni si sulm këtë përgjithësim të qëllimshëm. Qëllimi është te rikujtohen disa gjera që janë ne origjine te ndasive tona sot.
Nese komentoni, rrini ne teme ju lutem dhe dijeni qe kur flas per kete pune e di per çka flas. Ata që ma njohin familjen dhe babain e kuptojne.