Shkruan: Gani Mehmetaj
Kthimi i shqiptarëve në rrënjë do të trondiste themelet e shtetit!
-Dimçe, pranoje se shqiptarëve ortodoksë ua keni zënë frymën, shqiptarët katolikë i dëbuat, me shqiptarët myslimanë talleni, i trajtoni si fëmijët e vonuar mendërisht, luani shërbimesh të fshehta, ua hapet rrugën turqve e arabëve t’i mashtrojnë me hurma e xhami, ndërsa shkollat nuk ua lejoni.
-Kush i pengon priftërinjtë ortodoks të luten e të predikojnë shqip? Nga Shqipëria nuk ua dërguan asnjë prift, nuk i shkolluan, nuk ua falën madje asnjë bibël në gjuhën shqipe, ashtu si nuk u dërgojnë as libra arsimor shqiptarëve tuaj. “Nuk kemi të drejtë të përzihemi në Maqedoni”, thonë herë pas herë nga Kisha Ortodokse Shqiptare në Tiranë. Arsyetim koti. Diaspora shqiptare në Amerikë i ka futur veshët në lesh. Ndërkaq me shqiptarët myslimanë tallen të gjithë: shteti, Turqia, Serbia, shtetet e pasura arabe, madje edhe Irani. Turqia i jep shtetit tonë armë që t’i vrasin shqiptarët kur rebelohen, shqiptarëve u shpërndajnë kuranë e hurma për iftar .
Turqia ndërton objekte kapitale e shtëpi mallrash në lagjet e sllavëve, kurse xhami e mejtepe në lagjet e shqiptarëve. Ju çmendeni pas fesë, e di Turqia, kurse sllavët në Maqedoni duan standardë, jetë të mirë dhe Evropën. Çdo objekt qeveritar në Shkup ta sjell një copë elitare të Romës, Parisit, Londrës, Berlinit, Madridit, çdo lagje e shqiptarëve ta sjellë një copë të Kandaharit, Rripit të Gazës, Palestinës, me dy-tri xhami në lagje e asnjë shkollë a çerdhe fëmijësh.
Me çoroditi me këto informacione. Por unë desha të zë ngushtë në pikat më të dobëta.
-Po shqiptarët ortodoksë ç’u pengojnë? ia përplasa në fytyrë.
– Çka mendon ti se shteti do t’i lejonte ashtu kot shqiptarët ortodoksë pas 100 vjetësh të thonë se ja nga ky qastë jemi shqiptarë, kthena gjuhën dhe predikimin shqip. Kot që shpresoni. Kthimi i shqiptarëve në rrënjë do t’i trondiste themelet e shtetit të ri e të brishtë, -ma tha një përgjigje më pak vonesë, pasi e piu një gllënjkë të madhe birre. Për herë të parë mu bë që shikoi anash. Thua edhe ai të ketë frikë?
– Akademia jonë e Arteve dhe e Shkencave, që shteti e nxitë të jetë shumë aktive kundër shqiptarëve, apo edhe kultura, arti, letërsia, filmi, muzika e piktura kulmore qëndrojnë mbi supet e shqiptarëve ortodoksë të konvertuar. Ashtu si xhamitë turke që po i grithe dalin kisha katolike, edhe akademikët, artistët, këngëtarët e shkrimtarët maqedonas po i grithe pak, dalin shqiptarë ortodoks e më pak edhe shqiptarë myslimanë, të kthyer në sllavë. Ndonjëri prej tyre kur e përfundon karrierën a del në pension me gjysmë zëri e thotë, në grahmat e fundit: isha me prejardhje shqiptare. Sa e sa akademikë e shkrimtarë e kanë thënë këtë gjë në fund të jetës. Por këtë guxim mos e prit nga ata që janë në kulmin e suksesit, sepse do t’ua këpusnin karrierën e këngën, do t’ua nxinin jetën. Pse kush i këndonte në vitet e pesëdhjeta e të gjashtëdhjeta këngët e vjetra qytetare? Natyrisht shqiptaret ortodokse e katolikë. Kush e mbante frymën shqiptare në këngë e muzikë? Shqiptarët ortodoksë e katolikë. Por më vonë ua shuan zërin, ua këputën karrierën, nuk i dëgjuan më. Këndonin aq bukur mu si Luçie Miloti e Tefta Tashko: shqip e pastër si loti, sa të mrekullonin.
Ku dinte Dime të thoshte shqip e pastër si loti. Kush ishte ky?
Doja të mos e besoja, por e dija që ishte e vërtetë. E pashë më vëmendje Dimçën, e zhbirova deri në rrashtën e kokës, por shikimi i tij një herë i luhatshëm më rrëshqiti, pastaj pati reflekse frike. Sikur deshi të më thoshte diçka, por zëri i brendshëm i tha të heshtte.
Nuk e di pse, por ky duhej të jetë shqiptar, mu ngulitë në kokë. Nuk është sllav, nuk është as torbesho-mysliman që flet sllavisht, asnjëherë nuk me tregoi cilit komb i takonte, asnjëherë nuk shprehu patetikë ndaj shtetit, ndërsa të tjerët që e flisnin gjuhën e tij ma lodhnin kokën me patriotizëm lokal.
– Dimçe, a je shqiptar, nga nëna a nga babai?, me shkrepi pyetja, ende pa qenë i sigurt se duhej t’ia thosha.
Një herë pa anash, pastaj u kthye të shihte ku ishte kamerieri. Me pa më vëmendje të madhe, mi nguli sytë, sa që e pash fytyrën time në bebëzat e syve të tij.
-Nga të dy prindërit. Gjyshet e mia vetëm shqip dinin. Por babai e nëna na dërgonin rrallë në katund. Babai e nëna ishin ateist, sepse ishte i vetmi shpëtim për ta dhe për karrierën e tyre. Por edhe atëherë kur shkonim në vendlindje ziheshin me gjyshet, kur plakat kërkonin t’u flisnim vetëm shqip.
“Do të na merrni në qafë me këtë gjuhë”, u thoshte babai, ose nëna, ndërsa i dëgjoja gjyshet kur ua kthenin: “ç’më duhen nipat kur nuk ma kthejnë në gjuhën time”. Unë gjuhën e tyre e kuptoja, por me kishin thënë të mos e flisja se rrezikoja punën e babait e të nënës. Pastaj moshatarët në Shkup do të na tallnin. Ishte turp të ishe shqiptar a të flisje shqip në lagjen elitare ku banoja. Shqiptarët i shihja në Bit Pazar, kur shkoja më mamin a tatën. Kaloja ndonjëherë edhe në Çair. Lagjet e tyre ishin të varfra dhe të pista, fëmijët të veshur keq.
Dime pushoi, i dridhej zëri, mbase mund t’ia plaste vajit.
Më pushtoi angështia.
-A ka kush që na nxjerr nga ky batak, – i thash vetës më shumë se sa që e pyeta Dimçen. Nisa të imagjinoja Gjergjin shpatzhveshur se si çante gardhin e armiqve, imagjinova se si futej për herë të dytë a të tretë në Shkup.
Nuk folëm më. U err. Porosisnim shishet e birrës njërën pas tjetrës. Shihnim si binte muzgu. Ndërkohë ndriçoi thekshëm kryqi gjigant në malin e Shkupit, që sllavët u kujtuan ta vënin pasi kohë të gjatë e dëbuan Zotin nga qyteti dhe propaganduan komunizmin ateist. U dëgjuan altoparlantët nga disa xhami njëherësh, u rralluan njerëzit në shëtitore e trotuare. Erdhi ndërrimi tjetër i kamerierit. Edhe ai na shërbente në heshtje, por edhe na shihte më dyshim.
Donim të deheshim, por nuk deheshim dot, alkooli fironte nga trupi ynë, nuk na zinte, ndërsa na gërryente pikëllimi i pafund”.