Ermand Mertenika (Inxhinier Biomjekesor)
Kanceri i gjirit (karcinoma mamare) është kanceri që zhvillohet nga indet e gjirit.
Shenjat e kancerit të gjirit mund të përfshijnë një malformacion në gji, një ndryshim në formën e gjirit, zbehje të lëkurës etj.
Kanceri metastatik i gjirit eshte kancer i përparuar i gjirit të emërtuar tumore dytësore, sekondarë deri ne fazën IV Termial
Metastaza e Gjirit është një fazë e kancerit të gjirit ku qelizat e kancerit të gjirit janë përhapur në vende të largëta përtej nyjeve limfatike axillare . Në rast se situata arrihet te diagnostikohet ne fillim atehere nuk ka shërim për kancerin e gjirit metastatic por mund të trajtohet në mënyrë palliative (lehtësimit te simptomave dhe permiresimin e kualitetit te jetes.
Metastazat mund të ndodhin disa vjet pas kancerit primar të gjirit, megjithëse ndonjëherë diagnostikohet në të njëjtën kohë me kancerin primar të gjirit ose, rrallë, para se të diagnostikohet kanceri primar i gjirit.
Qelizat metastatike të kancerit të gjirit shpesh ndryshojnë nga kanceri primar i gjirit paraardhës në vetitë e tilla si statusi i receptorit. Qelizat shpesh kanë zhvilluar rezistencë ndaj disa linjave të trajtimit të mëparshëm dhe kanë fituar veti të veçanta që i lejojnë ato të metastazohen në vendet e largëta. Kanceri metastatik i gjirit mund të kurohet, ndonjëherë për shumë vite, por nuk mund të shërohet. Metastazat e largëta janë shkaku i rreth 90% të vdekjeve për shkak të kancerit të gjirit.
Kanceri i gjirit mund të metastazojë kudo në trup, por kryesisht metastazon në kockë , mushkëri , nyjet limfatike rajonale , mëlçinë dhe trurin , me vendin më të zakonshëm të kockave. [4] Trajtimi i kancerit metastatik të gjirit varet nga vendndodhja e tumoreve metastatike dhe përfshin kirurgji, rrezatim, kimioterapi, terapi biologjike dhe hormonale.
Simptomat e prodhuara nga kanceri metastatik i gjirit ndryshojnë nga vendndodhja e metastazave. Për shembull:
· Sëmundja metastatike në kockë shkakton dhimbje të forta, progresive dhe, më rrallë, frakturë patologjike, eritemë mbi kockën e prekur dhe ënjtje.
· Kanceri metastatik i gjirit në tru shkakton simptomat e mëposhtme: dhimbje koke e vazhdueshme, e përkeqësuar në mënyrë progresive, ndryshime vizuale, kriza, të përziera ose të vjella, marramendje , ndryshime të sjelljes dhe personalitetit dhe presion të rritur intrakranial .
· Sëmundja metastatike e mëlçisë shkakton verdhëz, rritje të enzimave të mëlçisë, dhimbje barku, humbje të oreksit, të përziera dhe të vjella.
· Kanceri metastatik i gjirit në mushkëri ose pleurë shkakton kollë kronike, dispne , rrezatim X jonormal të gjoksit dhe dhimbje gjoksi.
· Simptoma të tjera sistemike jo specifike të kancerit metastatik të gjirit përfshijnë lodhje, gjendje të keqe, humbje peshe dhe oreks të dobët.
· Ndonjëherë njerëzit me kancer metastatik të gjirit nuk kanë ndonjë ndryshim ose simptomë të dukshme.
Kanceri i gjirit prek të gjitha gratë, por rreziku rritet me rritjen e moshës.
Përgjithësisht preken moshat mbi 50 vjeç, por kanceri i gjirit mund të shfaqet edhe në mosha fare të reja. Studimet kanë treguar se rreziku për kancerin e gjirit është rezultat i një kombinimi faktorësh.
Disa nga faktorët e rrezikut përfshijnë:
• Mosha-rreziku rritet me rritjen e moshës; por nga kanceri i gjirit preken dhe moshat e reja
• Fillimin e hershëm të menstruacioneve – femrat që u fillojnë menstruacionet para moshës 12 vjeç, janë të ekspozuara ndaj hormoneve për një periudhë më të gjatë kohore, duke rritur rrezikun për kancer gjiri. • Shtatzënitë në moshë të madhe ose moslindjen e fëmijëve.
• Mungesën e aktivitetit fizik.
•Obesiteti mbi pesha.
•Historia gjenetike AND e familjare
•Alkoli dhe duhani
•Kualiteti I jetes , ndotja natyrore dhe ushqimet jo bio.
Gjithesesi keto jane faktore rreziku te cilet ndikojne por semundjet tumorale e kane zanafillen e tyre nga historia gjenetike.
Njerëz të ndryshëm kanë shenja të ndryshme të kancerit të gjirit. Por, disa të tjerë nuk kanë shenja fare dhe mund ta konstatojnë kancerin e gjirit vetëm pas një mamografie rutinë.
Disa shenja që mund të jenë tregues të kancerit të gjirit janë:
• Një gjëndër në gji ose nën sqetull., por jo çdo gjëndër në gji është kancer.
• ënjtje e një pjese të gjirit.
• Ndryshime të lëkurës së gjirit-skuqje, plagë apo dëmtime të tjera të lëkurës së gjirit.
• Skuqje, Irritim apo trashje e lëkurës përreth gjirit
• Çdo ndryshim në madhësinë apo formën e gjirit.
• Dhimbje në gji.
• Fryrje apo ënjtje e krahut nga njëra anë-disa herë kanceri i gjirit mund të përhapet edhe në gjëndrat limfatike nën krah dhe të shkaktojë fryrje apo ënjtje të tij. Prandaj, gjëndrat limfatike të ënjtura duhen konsideruar një shenjë e mundshme e kancerit të gjirit.
• Çdo ndryshim tjetër i pazakontë në gji.
Kultura e Ekzaminimint sistematik per te menjanuar pershkallezimin e semundjes
1- Mamografia
2- Eko e gjirit (Ultrasonografia)
Mamografia
Mamografia eshte pajisja mjekesore e cila diagnostikon dhe kap kancerin e gjirit në faza shumë të hershme.
Mamografia mund të kryhet në çdo kohë, por do të ishte më e përshtatshme që të zgjidhej momenti kur gjinjtë nuk janë të fryrë apo të dhimbshëm.
Nuk duhet ndonjë parapërgatitje e veçantë për të bërë mamografinë.
Kur gratë shkojnë për mamografi, është mirë të veshin bluza me fund ose pantallon, në mënyrë që të lehtësojnë procedurat e ekzaminimit të gjirit. Rezultati i mamografisë zakonisht merret mbas disa javësh.
Për gratë që kanë kryer mamografi më parë, këshillohet të kenë filmat e ruajtur e tyre me vete për t’i lejuar mjekut të bëjë krahasimin.
Nëse mamografia është normale, duhet vazhduar bërja e saj sipas intervaleve kohore të rekomanduara.
Kanceri i gjirit mund të shfaqet në çdo kohë, madje edhe nga një mamografi tek tjetra, prandaj mamografia duhet bërë në mënyrë të vazhdueshme dhe jo vetëm një herë.
Pajisja e Mamografise duhet te jete ne gjendje shume te mire teknike dhe jo shume vjeter pasi nqs pajisja eshte e vjeter, gjeneron sasi rrezatimi X me te madhe se niveli i lejuar.
Pajisja e Mamografise duhet te jete e re dhe e mirembajtur mire, kontrolli duhet tu behet vazhdimisht kesaj pajisje dhe gjithashtu mjeku duhet te jete I trajnuar perpara perdorimit te saj.
Mamografia perdor rrezatim te ulet te rrezeve X.
Mamografia diagnostikon dhe identifikon ne menyre te hershme lezionet apo tumoret primare te gjirit.
Mamografia realizohet 2D ose 3D per te patur nje imazh te plote te gjirit.
Eko e Gjirit
Eko eshte nje diagnostikim tjeter me ultrasound e cila rekomandohet ne raste te vecanta si psh ne rastin e nje gjiri te dendur, kane demtime te cilat nuk interpretohen qarte me ane te pajisjes se mamografise, perdoret ne raste kur kane vendosur silicon, gjithashu dhe kur rekomandohet qe diagnostikimi nuk duhet bere me ane te rrezes X-Ray. Eko ndihmon mjekun të përcaktojë nëse ka ndonje mase e cila mund te jete e mbushur me likid (cist) apo është një tumor solid. Ekografia gjithashtu ndihmon në përcaktimin e lokalizimit dhe madhësisë së tumorit. Përveç përdorimit për përcaktimin e anomalive të gjirit, ekografia mund të realizohet në femrat që duhet të shmangin rrezatimin, si:
· Femrat më të vogla se 25 vjeç;
· Gratë shtatzëna;
· Nënat që ushqejnë me gji fëmijën;
· Femrat me implante silikoni të gjirit
Për realizimin e ekos së gjirit nuk nevojitet ndonjë përgatitje e veçantë. Është e rëndësishme të shmangen pudra, locione ose produkte të tjera kozmetike për gjirin para ekzaminimit. Këto mund të ndikojnë në saktësinë e testit.
Mjeku ekzaminues është i specializuar për të interpretuar imazhet e përftuara nga ekografia. Nëse mjeku zbulon ndonjë mase të dyshimtë atëherë do të nevojiten ekzaminime të mëtejshme.
Fillimisht mund të realizohet rezonanca magnetike e gjirit dhe më pas nëse është e nevojshme mund të realizohet biopsia.
Per te evituar ndonje pershkallezim te ndonje problem te rende eshte e rekomanduar qe kontrolli me Eko Gjiri te realizohet cdo 6 muaj.
Pajisja Eko duhet te jete nje gjendje te mire teknike dhe funksionale
Mjeku ose imazhieri duhet te jete I mire trajnuar per aplikimin e Ekos per te percaktuar Diagnozen e sakte.